De drie Amsterdamse Kruisen

 Wapenschild van Amsterdam. De tekst onderin zegt "Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig".

Over het wapenschild

Het Amsterdamse wapen is vermoedelijk rond 1280 ontworpen door de gemeente Amsterdam. In de loop der jaren is het een beetje aangepast. Maar over het algemeen ziet het er nog steeds min of meer hetzelfde uit als ruim zeven eeuwen geleden. Het wapen heeft een rood schild met een zwarte balk in het midden met drie witte kruisen erop. Aan elke kant zie je twee leeuwen. En bovenop is er een kroon. De leeuwen zijn ons nationale dier. (“Laat de leeuw niet in z'n hempie staan!”), en in het wapen staan ze voor de bescherming van het Amsterdamse volk. De kroon symboliseert niet zozeer dat Nederland een monarchie is. Maar het staat voor de keizerlijke bescherming die Amsterdam ontving van keizer Maximiliaan van Oostenrijk. Dit betekende in feite dat ze hem een hoop geld gaven in ruil voor zijn bescherming. De kroon gold als een soort aanbeveling en was gunstig voor de handelspositie van Amsterdam. Het is allemaal vrij duidelijk waarom de elementen zijn opgenomen. Behalve die kruisen. Er zijn veel gissingen van wat de drie kruisen symboliseren, maar er is er maar één waar.

De Familie Persijn

Vele eeuwen geleden hadden veel gezinnen een familiewapen. Het was een herkenningspunt voor mensen met een hogere sociale status. Elk gezin had zijn eigen "ontwerp" en wanneer twee mensen uit verschillende gezinnen trouwden, werden de ontwerpen gecombineerd. Een paar voorbeelden:

 Voorbeelden van schilden van Nederlandse families en steden. Jan Persijn wordt genoemd als de grondlegger van “de Dam”, wat een afkorting was voor Amsterdam. Bovendien waren andere bezittingen van deze familie Amstelveen en Ouder-Amstel en hebben ze soortgelijke kruisen in hun toppen. Het zou aannemelijk zijn dat de drie kruisen een verwijzing waren naar de familie Persijn. Aannemelijk, maar dat was het niet.

Sint Andreas

Misschien hadden Sint-Andreaskruisen een religieuzere betekenis. In dit geval had Andreas een verwijzing kunnen zijn naar de apostel Andreas die aan een gekanteld kruis was genageld. Zijn benen en armen waren aan het kruis genageld en hij zou waardig zijn gestorven. Het kruis kan daarom staan voor Vastberadenheid, Heldhaftigheid en Barmhartigheid. Waar hebben we dat eerder gehoord? Inderdaad! Echter de tekst “Heldhaftig – Vastberaden – Barmhartig” werd pas aan het wapen toegevoegd na de Tweede Wereldoorlog en het zou niet verklaren waarom het er drie zijn. Dus, nope: Sint Andreas vormt niet de connectie met de Amsterdamse Kruisen.

 De heilige Andreas werd gekruisigd aan een schuin kruis.

De drie plagen

Men dacht lange tijd dat de drie kruisen op het schild stonden voor de drie plagen die Amsterdam troffen. Het rood van het schild staat voor vuur, de witte kruisen voor water en de zwarte balk voor de Pest, de Zwarte Dood. Lijkt aannemelijk. Maar aan de andere kant: waarom zou men zoiets vreselijks opnemen in iets waar men trots op zou moeten zijn? U raadt het misschien al, dit was het ook niet.

 Bron afbeelding: TripSavvy

Rechtszekerheid

De ware betekenis is vaak minder spannend dan eerdere aannames. Uit recent onderzoek bleek dat de drie Andreaskruizen afkomstig zijn van een historisch Noord-Hollands juridisch ritueel. Bij de raadsman tekende men drie witte kruisen op een zwart krijtbord, die daarna werden weggeveegd. De drie kruisen staan voor rechtszekerheid en de zwarte balk de rechtbanktafel.

Boek een Royal Experience

Dus daar is het: de drie witte kruisen symboliseren het (oude) Nederlandse rechtssysteem, ook al zijn er nog vele andere aannemelijke ideeën. Mijn persoonlijke favoriet is een andere populaire overtuiging: de drie X's staan voor de drie kussen die Amsterdammers (en andere Nederlanders) uitwisselen als ze elkaar ontmoeten of afscheid nemen. Meer weten over Amsterdam, the City of Diamonds, en de Amsterdamse (diamant)geschiedenis? Boek een Royal Experience. In deze experience leert u alles wat u ooit wilde weten over onze rijke historie en onze mooie stad.